Người căng thẳng dễ mắc các bệnh về tiêu hóa, tại sao?

Trong nhịp sống hiện đại, căng thẳng (stress) gần như đã trở thành một phần tất yếu của cuộc sống. Từ áp lực công việc, tài chính, đến những lo toan trong đời sống cá nhân… tất cả đều có thể khiến cơ thể và tâm trí rơi vào trạng thái “quá tải”. 

Theo thống kê của Bộ Y tế năm 2022, tại Việt Nam, khoảng 15 triệu người (chiếm 14,9% dân số) đang mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần, trong đó stress là biểu hiện phổ biến.

Dù là phản ứng sinh lý tự nhiên của cơ thể, nhưng khi stress kéo dài và không được kiểm soát hiệu quả, nó có thể để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng – trong đó hệ tiêu hóa là một trong những cơ quan bị ảnh hưởng đầu tiên và rõ rệt nhất.

“Bộ não thứ hai” và mối liên hệ kỳ lạ giữa não bộ - đường ruột

Không phải ngẫu nhiên mà các nhà khoa học gọi hệ thần kinh ruột (enteric nervous system) là “bộ não thứ hai” của con người.

Với hơn 100 triệu tế bào thần kinh - nhiều hơn cả tủy sống, hệ thần kinh ruột có khả năng tự hoạt động độc lập để điều khiển tiêu hóa, đồng thời kết nối chặt chẽ với não bộ thông qua trục não – ruột (gut-brain axis). Điều này đồng nghĩa với việc khi não bộ rơi vào trạng thái căng thẳng, hệ tiêu hóa cũng bị “ảnh hưởng lây”. 

Dưới tác động của stress, cơ thể tiết ra các hormone như adrenaline và đặc biệt là cortisol, loại hormone “chiến đấu hoặc bỏ chạy” nhằm giúp bạn phản ứng trước mối đe dọa. Tuy nhiên, nếu nồng độ cortisol duy trì ở mức cao trong thời gian dài, nó sẽ gây ra hàng loạt rối loạn sinh lý:

• Nhu động ruột rối loạn: khiến bạn dễ bị tiêu chảy hoặc táo bón bất thường.
• Dịch vị dạ dày tiết ra mất kiểm soát: gây trào ngược, viêm, loét.
• Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột: làm giảm đề kháng niêm mạc tiêu hóa.
• Suy giảm miễn dịch toàn thân: khiến cơ thể dễ tổn thương trước vi khuẩn như Helicobacter pylori (HP), thủ phạm hàng đầu gây viêm loét dạ dày - tá tràng.

Khi stress trở thành "ngòi nổ" thúc đẩy bệnh tiêu hóa tiến triển

Tuy nhiên, bạn cần biết, stress không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra các bệnh tiêu hóa, mà thường là yếu tố thúc đẩy và làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh sẵn có. 

Trong nhiều trường hợp, stress chính là yếu tố kích hoạt khiến các triệu chứng xuất hiện hoặc tái phát. Chẳng hạn:

Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Stress được xem là yếu tố hàng đầu làm rối loạn trục não – ruột, khiến hệ thần kinh ruột phản ứng bất thường, tạo nên IBS.

Người bệnh thường có triệu chứng đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón luân phiên, nhưng khi nội soi hoặc xét nghiệm lại không thấy tổn thương thực thể rõ ràng. 

Trào ngược dạ dày - thực quản (GERD)

Căng thẳng làm giãn cơ vòng thực quản dưới, tăng tiết axit dịch vị, gây cảm giác nóng rát vùng ngực, ợ chua, đầy hơi. Nếu kéo dài không điều trị đúng cách, GERD có thể gây viêm thực quản, hẹp thực quản hoặc biến chứng nguy hiểm hơn.

Viêm loét dạ dày – tá tràng

Stress làm giảm lượng máu nuôi niêm mạc, tăng nguy cơ tổn thương lớp bảo vệ dạ dày. Khi kết hợp với các yếu tố nguy cơ chính như nhiễm vi khuẩn HP, lạm dụng thuốc NSAID, hút thuốc lá, rượu bia..., nguy cơ loét niêm mạc tăng cao.

Đầy hơi, khó tiêu, đau bụng không rõ nguyên nhân

Nhiều người khi căng thẳng dễ có biểu hiện bụng chướng, không muốn ăn, ăn vào nhanh no, buồn nôn nhẹ… nhưng lại không tìm thấy nguyên nhân cụ thể trên hình ảnh học. Đây là biểu hiện của tình trạng rối loạn chức năng tiêu hóa liên quan đến stress.

Đừng xem thường các triệu chứng tiêu hóa kèm căng thẳng

Phần lớn bệnh nhân thường bỏ qua hoặc tự “chịu đựng” các triệu chứng khó chịu ở đường tiêu hóa, đặc biệt khi gắn liền với stress. Nhưng trên thực tế, nhiều bệnh lý tiêu hóa nếu không điều trị đúng từ sớm có thể tiến triển mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ ung thư dạ dày, ung thư đại trực tràng…

Việc thăm khám đúng chuyên khoa là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều cần nội soi ngay lập tức. Nội soi chỉ nên thực hiện khi có các dấu hiệu báo động (alarm symptoms) như:

• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Nôn ói kéo dài
• Thiếu máu, xanh xao
• Đi ngoài phân đen
• Tiền sử gia đình có người mắc ung thư tiêu hóa
• Người >40 tuổi có triệu chứng tiêu hóa kéo dài

Tại các cơ sở y tế uy tín, bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa sẽ đánh giá toàn diện và chỉ định các cận lâm sàng cần thiết theo đúng yếu tố nguy cơ của bạn.

Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh không thể tách rời khỏi tinh thần ổn định và lối sống cân bằng. Bên cạnh chế độ ăn hợp lý (ăn đúng giờ, hạn chế dầu mỡ, rượu bia…), bạn nên ngủ đủ giấc và đúng giờ, tập thể dục thường xuyên, dành thời gian nghỉ ngơi, không làm việc quá sức,...

Stress là điều khó tránh khỏi trong cuộc sống, nhưng điều quan trọng là cách bạn đối mặt và kiểm soát nó. Đừng để căng thẳng kéo dài trở thành yếu tố làm trầm trọng thêm các bệnh lý đường tiêu hóa.

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng như đầy bụng, ợ chua, đau âm ỉ vùng thượng vị... kèm theo tình trạng stress kéo dài, hãy chủ động đi khám chuyên khoa tiêu hóa. Đặt lịch kiểm tra sức khỏe đường tiêu hóa tại Bernard Healthcare qua hotline 028 3535 2468 hoặc điền thông tin nhận tư vấn TẠI ĐÂY.